Basauriko #basaurikoarbolak hiri-zuhaitzaren bigarren astearen barruan, Sagarrak elkartetik ibilbide gidatu bat antolatu zen 2022ko maiatzaren 8an, igandea, Basozelaitik Iruaretxetara, inguruneko zuhaitz-biodibertsitatea ezagutarazteko; izan ere, oso gune desberdinak zeharkatzen dituen ibilbidea denez, horietako bakoitzak bidea ematen du landarediarekin eta biodibertsitatearekin lotutako hainbat alderdi zentzu zabalagoan azaltzeko.

Hogeita hamar lagun inguru elkartu ginen, eta udaberriko goiz eder batez eta Basauriko hiri-inguruko inguru honetako landarediaren edertasunaz gozatu genuen.

Eduardo Renovales Ekologistak Martxaneko gidariaren eskutik, Gaztelu Ikastetxearen sarreran dagoen parkean hasi genuen ibilbidea, Basozelain; leku horretan, Txelio Alcántara, hil berri den Ekologistak Martxan-en lankidearen oroimenez hitz egin genuen, Bizkaiko hegaztien eta naturaren maitale handia zen kidea, hain zuzen ere.

Lehenengo geldialdi horretan, modu negatiboan baloratu zen Basauriko berdeguneen egungo kudeaketa; izan ere, Udalak ez du, askotan, biodibertsitatearen aldeko neurririk hartzen, zehazki, herriko zuhaiztiarekin zerikuzia dutenak. Oso kritikatua izan zen Nerbioi ibaiaren ondoan dagoen Igelaren pasealekuan 55 itzal-bananak mozteko egiten ari diren lana; kasu honetan, Sagarrak elkarteak uko egin dio erabaki horri, uste baitu zuhaitz horiek salba zitezkeela  eta inguruan dauden irisgarritasun-arazoak konpon zitezkeela, zuhaitzak moztu gabe.

Geldialdi horretan, biodibertsitatea sustatzeko ingurune naturalak kudeatzeko ekimen eredugarriak azaldu ziren, hala nola Santanderren, Espainiako Ornitologia Elkartearen eskutik (SEO), hiri horretako 13 parke eta berdegune kudeatzen dituenak, egindakoak; horien artean honako hauek aipa daizteke: landaretza autoktonoa landatzea, anfibioak jartzeko putzuak, belardietako belardiak murriztea eta, basa-espezieen eta intsektuen loratzea bultzatzeko, habia-kutxak jartzea edo landare inbaditzaileak kentzea.

Hurrengo geralekuetatik, Malmasin inguruko paisaiaren alderdi batzuk azpimarratuko ditugu:

• Lehen geldialdian azaldutako kudeaketa handiko edo hiriko paisaiaren eta Malmasinen gertatzen den kudeaketa txikikoaren edo perirubanoaren paisaiaren arteko kontrastea; ingurune horretan, oro har, gizakiaren esku-hartze txikiagoa egiten da, belarkien eta zuhaitzen mailan espezieen biodibertsitate askoz handiagoa dagoela egiaztatzen da, eta zuhaixken garapen handiagoa ere bai; horrek, gainera, elikagai eta hegazti gehiago egotea errazten du (intsektu eta hegazti gehiago egotea).
• Linea elektrikoen problematika: Malmasinen hegalean hainbat linea egoteak eragin negatiboa du biodibertsitatean, eta espezie inbaditzaileei mesede egiten die. Landarediak tamaina handia har ez dezan eta lerroen ohiko funtzionamenduari kalte egiten dioten gorabeherak saihesteko, sasi-akaziako (Robinia pseudoacacia) (zuhaitza moztean kimu berriak ateratzen dira), panpako lumadiko (Cortaderia selloana) (espezie oso heliofiloa, eremu zurbiletan erraz hedatzen dena) masen hazkundea sustatzen da. Baldintza horietan, zuhaitz autoktonoak inausi egiten dira eta ezin dute abantailaz lehiatu espezie inbaditzaileekin; izan ere, inguruko mendiek akazia faltsuko eremu handiak dituzte, eta garai honetan loraldi ikusgarria izaten dute.
• Baliabide naturalen erabilera historikoaren problematika. Mendeetan zehar euskal mendien erabilera intentsiboarekin (ontzigintza-, industria-, meatzaritza- eta etxe-erabilerarako), haietako askok paisaiaren erabateko eraldaketa jasan zuten, jatorrizko baso-masak baso-landaketen, eremu deforestatuen eta zelaien ordez galduz. Hiriguneen ingurunea gehiago aldatu zen, eta azken hamarkadetan soilik ari dira basoak itzultzen, baita Malmasinen ere, baina eremu batzuetan beste batzuetan baino gehiago. Ibilbide horretan, birsortze naturaleko eremu bat zeharkatzen da; gero, akazia faltsuko eta pinu sakabanatuko gune bat zeharkatzen da; gero, zati batean deforestatutako beste bat, eta, gero, espezie autoktonoekin basoberritutako beste batzuk. Azken horiei dagokienez, duela 15 urte Sagarrak taldeak birpopulatutako eremu batean haritzak, urkiak, ehiztarien serbalak, gurbitzak eta muztioak daude, besteak beste, talde ekologistak landatuta. Ibilbide osoan zehar zuhaitz autoktonoen ale gutxi gorabehera bakartiak ikusten dira: haritzak, sahatsak eta urkiak beren espazioa berreskuratzen ari dira. Zentzu horretan, Lurgaia Fundazioari gogorarazten zaio Bizkaiko eta Gipuzkoako lursail askotan baso autoktonoa leheneratzeko lanak egiten ari dela, eta dagoeneko 600 hektarea kudeatzen dituztela. Ereduzko lana.
• Baso-laborantzako eremuei dagokienez, Malmasingo zenbait eremutan eukaliptalak daude, eta dagoeneko garapen handia eta landaketa-azalera handia dute, baita intsinis pinudiak ere, erregresio handikoak eta izurriteek larriki kaltetuak, hala nola banda marroia. Hori dela eta, Bizkaiko pinudi asko moztuta daude eta horietako asko eukaliptalek ordezkatu dituzte. Eukaliptoek lurzorua eraldatzen dute eta inguruko biodibertsitateari kalte egiten diote; tamalez, Bizkaian hedatzen ari dira, nahiz eta Bizkaiko Foru Aldundiak espezie hori landatzeko 2025era arteko luzamendua ezarri duen.
• Azkenengo geralekuan, Iruaretxetako mintegia bisitatu genuen. Iruaretxeta izen bereko parkean dago, eta bertan ditu Sagarrak egiten dituen birpopulaketetan erabiltzen dituen zuhaitz eta zuhaixkak. Basoko ekosistemak leheneratzeko, funtsezkoa da eskualdean irauten duten basoko aleetatik bildutako hazietatik lortutako landareak edukitzea. Horrela, tokiko barietate genetikoen kontserbazioa eta klimara eta lurrera hobekien egokitutako espezieen erabilera bermatzen da. Behar horren ondorioz sortu zen 2006an landare autoktonoko mintegi hau, eta bertan aurki daitezke hurrengo birpopulaketetan landatuko diren aleetako batzuk, hala nola lizarrak, gurbitzak, adarkiak, ehiztarien serbalariak edo elorriak. Irteeran gogorarazi zen mintegi honek boluntarioen laguntza behar duela mantentzeko, eta parte-hartzaileak gonbidatu ziren lan honetan parte hartzera.

Laburbilduz, jardunaldi atsegina izan zen, hamar bat geldialdik biodibertsitateari lotutako gaien inguruan bertaratutakoen arteko elkarrizketa erraztu zuten, Basauriko aberastasun naturalaren inguruko ezagutza sustatu zen eta hura hobetzeko aukerak planteatu ziren.

Eduardo Renovales – Ekologistak Martxan

La entrada Basozelaitik Iruaretxetara ibilaldi gidatuaren kronika (Basauri) se publicó primero en Ekologistak Martxan - Euskal Herria.