2018ko 39. astea
Irailaren 24tik irailaren 30era.
.
Aste osoa ILGORA
Irailaren 25, 04:54ean ILARGI BETEA, ordura arte ILBERRI, ordutik atzera ILZAHAR.
Ongarri berdea ereiteko sasoia da. Zenbat eta lehenago erein orduan eta hobeto aurre egingo dio hotzari. Zenbat eta toki hotzagoa orduan eta lehenago ereitea komeni da. Toki epelagoetan, hurrengo hilabetean ere erein daiteke.
Baratzean ereiteko: tipulina, tipula zuria eta gorria, errefautxoa, errukula eta ziazerba. Berotegiaren babesperako erein: tipulina, errefautxoa, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, zerba, ziazerba eta ardi-mihia.
Baratzean landatzeko: porrua, eskarola, txikoria, apioa, uraza, kukulua, orburua, ziazerba, borraja eta erremolatxa. Berotegian baita azalorea, brokulia, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, erremolatxa, ziazerba, borraja, mihilua eta apio-arbia ere.
Baratzea toki lehorrean bada, taulenak jasoak baditu edo mendixka-tontorretan edo ildo-bizkarretan egina bada azpiak egin landareei, hau da, tarteko lurra estali. Azpigai ugari da: belar ondua edo berria, garoa, ezpala, txirbila, luarra, lastoa, orbela, enbor azal birrindua, papera, kartoia... Honela lurra babesten da, ureztaketa beharra murriztu eta belarrak atzeratzen dira.
Uzta handien sasoiari babarrunak eman dio hasiera, baina hemen dira kuiak, hurra, intxaurra, gaztaina, sagarra, mahatsa, etab.
Kuiak gizentzen ari diren eran, lurra hezea baldin badago azpian zerbait jarri lurra kentzeko. Luze jasotzeko ez direnak orain bildu daitezke.
Tomateak zaindu, fruitua ematen jarraitzeko hezetasuna kendu behar zaie, horretarako txapela tankerako babes bat jartzea onena.
Ongarri berdea erein: oloa, zekalea, zalkea....
Lorategian, udaberrian loratu ziren sustrai lodiak edo errizomak dituzten landareak atera, banatu eta berriro landatu. Kala, larre-lirio edo mugeta, melira, lirioa, ezpata-belarra edo ostargi-belarra, zitori arrunta, molorrika... Lurpetik atera erraboilak eta bata beatearengandik askatuz berriro landatu.
Hortentsia, arrosondo eta abarren aldaxkak edo lakatzak landatzeko sasoia. Nahi izatera dilista-urarekin ureztatu, errazago itsatsi daitezen.
Belar finak eta usaindunak ugaltzeko zatitu eta aldaxkak egin: porru-tipula, arraixka, oreganoa, erromeroa, salbia, ezkaia, izpilikua...
Usaindun iraunkorren aldaxkak egiteko azken aukera: erromeroa, izpilikua, salbia, ezkaia, azitraia...
Jasotzeko landareak (usainekoak, sukalderakoak, sendabelarrak...) biltzeko sasoia amaitzen ari da.
Haziak jasotzeko sasoia. Belarren eta zuhaixken haziak bildu, lehortu eta toki fresko, lehor eta ilun batean jaso.
Hazitarako utzi ditugun fruituak ondo heldu direnean eta zimeltzen hasi ordurako bildu eta zabal zabal eginda jarri, behar bezala lehortu daitezen.
Lehortu nahi diren loreak moztu, paperezko konoetan sortaka bildu eta buruz behera toki ilun eta egurastuan jarri burz behera zintzilik.
Neguko erreboilak landatu: idi-bihotza edo tulipa, hiazintoa, lilipa edo nartzisoa, irisa, fresia, azpelarra
Mahastiak eta sagastiak uztako lanetarako prestatu: belarrak moztu, eta abar. Lehorrean jaketo fruituak (hurrak, intxaurrak, gaztainak...) bildu eta zabal-zabal eginda jarri ondo lehortzeko. Gaztainei luze heze eutsi nahi izanez gero morkots eta guzti pilatuta jaso.
Fruitu arboletan txertoaren azpiko altsumak kendu.
Arbolean geratzen diren usteldutako fruituak bildu eta erre. Hurrengo urtean gaitza bera zabaltzeko bidea dira.
Haziak bildu eta hondarretan geruzatu edo estratifikatu eta jaso, bereziki handiak direnak: intxaur, hur, eta abar
Belarrak ontzeko sasoia da, eguna mozten ari dela gogoan izan.
Soropilak eta belazeak mozteko garaia da. Baita belarra ereiteko sasoia ere. Soropilak eta belardiak sortu edo saretutakoak osatzeko hazia erein.
Luar pila jiratu. Toki bero eta lehorrean badago, tarteka-tarteka busti on bat eman.
Su egurretarako eta materialetarako pagoa abuztuan botatzen bada ere ilgora honetan ere bota daiteke.
Azpietarako edo ongarri gisa, erabiltzeko garoak egiteko, (iratzea, idia, inistorra...) moztu eta jasotzeko garaia da.
Negu gorrian aziendarentzako bazka ederra izango da orain jasotako hostoa. Harmenetan edo sortatan estu-estu bilduta jasotzen dira hostoz jantzitako zuhaitzen adarrak. Ezagunena lizar hostoa bada ere, lizar loredunaren hostoa, haritz hostoa eta makal hostoa ere erabiltzen dira. Ilbeheran mozten da.
