2020ko 43. astea
Urriaren 19tik 25era
Urriaren 22, 04:06 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Aste osoa ILBERRI.
“Urrian hasten den ilberrian hurritza moztu” dio esaerak. Oraintxe gaude sasoi horretan. Ilberri eta Ilgora onena, ostegun honetatik atzera.
Baratzean ereiteko: tipulina, tipula zuria eta gorria, baratxuria berdetarako, baba eta ilarra. Berotegiaren babesperako erein: tipulina, baratxuria berdetarako, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, ziazerba, baba, ilarra eta ardi-mihia.
Baratzean landatzeko: tipulina eta ziazerba. Berotegian baita porrua, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba eta borraja ere.
Uzta handien sasoiari babarrunak eman dio hasiera, baina hemen dira kurkubiak, kuiak, hurra, intxaurra, gaztaina, sagarra, mahatsa, etab.
Aberastu nahi ditugun lur sailetan ongarri berdeak ereiteko sasoia da: zalkea edo txirta, oloa, zekalea, ziapea eta abar. Udazkena eta negua izango dute hazteko, gero onenean direnean neguaren amaieran edo udaberriaren hasieran lurrarekin nahastuko ditugu.
Luar pila jiratu. Toki bero eta lehorrean badago, tarteka-tarteka busti on bat eman.
Kuiak txortena ihartu ahala jaso.
Landare usaindunak aldaxka bidez ugaltzeko sasoia da: erromeroa, izpilikua, ezkaia, salbia, azitraia...
Muintegian ditugun zuhaitz landaretxoei azpiko adartxoak kimatu.
Fruitu arbola gazteetan txertoaren azpiko altsumak kendu.
Hazitarako utzi ditugun fruituak ondo heldu direnean eta zimeltzen hasi ordurako bildu eta zabal zabal eginda jarri, behar bezala lehortu daitezen.
Hortentsia eta arrosa adaxka bidez ugaldu. Baita geranioa, krabelina, fuksia...
Hortentsia loreak lehortuta jaso nahi baditugu, orain moztu eta buruz behera, zintzilikatu, argia kentzeko paperean bilduta.
Sustrai lodiak eta errizomak dituzten landareak atera, banatu eta birlandatu: kala, belladona, irisa edo ezpata-belarra, asterra, doronicuma, zitoria, larre-lirio edo mugeta, melira, ostargi-belarra, lirioa... Lurpetik atera erraboilak eta bata beatearengandik askatuz berriro landatu.
Neguan eta udaberrian loratzeko nahi ditugun sasoiko landareak landatu: bitxiloreak, bioletak, biolak, Sanjose loreak, dragoi-muturrak...
Neguko erreboilak landatu: idi-bihotza edo tulipa, hiazintoa, lilipa edo nartzisoa, irisa, fresia, azpelarra
Neguaren amaieran eta udaberrian loratzen diren erraboiladuten landarean ugaltzeko azken aukera da ilbehera hau: kala, larre-lirio edo mugeta, melira, ostargi-belarra, lirioa... Lurpetik atera erraboilak eta bata beatearengandik askatuz berriro landatu.
Jasotzeko landareak (usainekoak, sukalderakoak, sendabelarrak...) biltzeko sasoia amaitzen ari da.
Soropilak eta belazeak mozteko garaia amaitzen ari da. Belarra ereiteko sasoia da. Soropilak eta belardiak sortu edo saretutakoak osatzeko hazia erein.
Arbolean geratzen diren usteldutako fruituak bildu eta erre. Hurrengo urtean gaitza bera zabaltzeko bidea dira.
Azpietarako edo ongarri gisa, erabiltzeko garoak egiteko, (iratzea, idia, inistorra...) moztu eta jasotzeko garaia da.
Neguan landatuko diren zuhaitz eta zuhaixkentzako zuloak egiten hasi.
Lehorrean jaketo fruituak (hurrak, intxaurrak, gaztainak...) bildu eta zabal-zabal eginda jarri ondo lehortzeko. Gaztainei luze heze eutsi nahi izanez gero morkots eta guzti pilatuta jaso.
Haziak bildu eta hondarretan geruzatu edo estratifikatu eta jaso, bereziki handiak direnak: intxaur, hur, eta abar
