07:22
20:54
08:30
21:31
Ilbehera Abu. 18 Ira. 1
Ilberri Abu. 23 Ira. 7
0:00 - 13:00 Fruitua
13:00 - 22:00 Ordu desegokiak
22:00 - 24:00 Fruitua
Orburu altsumak edo aldaxkak landatzeko garaia da
Abuztuaren 18 17:47 arte ILGORA, ordutik atzera ILBEHERA.
Abuztuaren 23 08:06ean ILARGI BERRIA, ordura arte ILZAHAR, ondoren ILBERRI.
Orburu altsumak edo aldaxkak landatzeko garaia da. Ilbehera hau soo egokia izango da orburuen aldaxkak landatzeko, baita karduak ere.
Baratzerako ereintza: porrua, tipula txuria eta gorria, baratxuri freskoa, Daikon arbi zuria, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, babarrun motza eta leka luzea. Berotegirako ereintza: porrua, tipulina, azalorea, brokolia, Daikon arbi zuria, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, borraja, azenarioa, arbi-apioa eta leka luzea
Baratzean landatzea: porrua, aza, aza gorria, Brusela aza, erromaneskua, azalorea, brokolia, uraza, eskarola, kukulua, orburua, kardua, zerba, ziazerba, borraja, mihilua, apioa, kuiatxoa, marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: erremolatxa, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, mihilua eta arbi-apioa.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Tipula hostoak makurtuta eta azala zailduta badago atera, lehortu eta jaso.
Kuiak handitu ahala altxa, lurra kendu eta zerbaiten gainean jarri.
Fruituetan beldarrak agertu daitezke (tomatea, porrua, aza…) Neemekin edo Bacillusarekin tratatu, beti xaboi potasikaorekin lagunduta.
Haziak biltzen hasteko sasoia da.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Gorrina azaltzeko sasoi nagusia da. Zaindu eta behar bada tratatu.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Begiko edo udako txertaketa egiteko garaia da.
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Sustrai lodiak edo errizomak dituzten lore landareak atera, banatu eta landatzeko sasoia da. Horrela ugaltzen dira kala, doronicuma, lirioa, zitoria eta abar
Lehortuta jaso nahi diren hortentsiak eta bestelako loreak orain moztu, buruz behera eta ilunpetan lehortu.
Sagarrondoetan eta udareondoetan arjoa azaltzeko arriskua. Behar bada tratatu.
Belarrak ondu eta jaso.
Hesien hazkundea apaltzen denean kimatu.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila osatu, berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein.
Soropila moztu eta behar badu ongarritu.
Etxe kanpoko zein barruko landare hau Indiatik eta Malaysiatik dator. Argi askorik gabe ere bizi badaiteke ere, argitasunak eta zuzeneko eguzkiak mesede handiagoa egiten diote.
Gusturena tenperatura epeletan bizi da, 10-16 °C inguruan. Toki beroegietan (22 °C-tik gora) hezetasun handia behar du inguruan, bestela hostoak zimeldu egiten zaizkio.
Sekula ez gehiegi ureztatu. Udan astean bitan nahikoa da. Negu partean lurra ia ez da busti behar, ondo lehortutakoan.
Hostoak tarteka garbitu, ur epel eta belaki gozo batekin.
Noizean behin kimatu, beti hosto baten gainetik. Horrela zabaldu egingo da.
Maiatza-iraila bitartean, ongarriketa behar-beharrezkoa du, hilean behin. Ureztaketa urari nahastea da egokiena. Lur berria jartzean ere erruz ongarritu.
Kontu! Izerdia latex antzekoa du eta toxikoa da.
Azalpen guztiak: Etxeko landareak liburuan
Abuztuko ilgoran botatzen da pagoa.
Zura astun samarra eta gogorra badu ere, lehorrean gutxi irauten du. Aldiz, beti uretan, lokatzetan edo basatan sartuta badago, luze iraungo du.
Zubi, kai eta antzekoen oinarriak pagoz eraikitzen dira; baita itsasontzi handietako beheko barreneko gila ere.
Lehorrean iraupen motzeko zura da, eta lantzeko erraztasunagatik altzariak egiteko erabiltzen da.
Sutarako ere egur ona ematen du, arina eta erraz erreaz gar handia ematen duena, ogi labeak eta berotzeko aproposa. Ikatza egiteko ere egur ona da.
Uztarriak egiteko ere asko erabili izan da. Orain bota zuhaitza, hosto eta guzti utzi eta gero, ondo ihartzean, zatietan moztu eta uretan sartu (lihoputzuan, askan, lohietan...). Behar dugunean atera eta uztarria egin.
Erlazionatutako landarea: Pagoa
Txina hegoaldean eta Indotxinan du jatorria landare honek.
Kanpoan bada, erdi itzalean edo itzalean jarri. Etxe barruan ere eguzki zuzenetik urrundu.
Freskura maite du. Neguan etxe beroan kontuz, txoko ospelenean jarri, berogailuetatik urrun, eta beti 16º edo hotzago dagoen tokian. Toki fresko eta hospelak maite ditu, horrela loraldia oso luzea izango da.
Lurra ez dadila sekula lehortu. Hezetasunaren marrari begiratu: enborrean lurrazaletik gora zentimetro batera egon behar du. Gorago badago ito egingo da, beherago badago ihartu.
Hostoak zimeltzen hasten badira lorepotoa erabat uretan sartu.
Trikimailua: Harri txintxarrez betetako ontzi baten gainean jarri azalearen loreontzia, eta harrien artean beti ura eduki zezala. Landarearen ingurua heze egongo da.
Lur azidoa behar du, beraz, ur karetsuarekin ureztatzea kaltegarria da. Euri ura erabili.
Loreontzian bizi bada, bi urtez behin luberritu eta ontzi handixeagoan jarri. Lur azidoa erabili.
Ugaltzeko: Udaren hasieran aldaxkak ebaki eta lur azido, bero eta beti hezean landatu. Belaunketa ere egin daiteke, adarra makurtu eta lurrean sartuta eduki errotu arte, ondoren moztu.
Argazkia: Dani Blanco.
Zorriak edo harrak edo antzekorik izanez gero xaboi potasikoa erabili dezakezu honoko belar urekin:
- arabarba hostoen minda: 1,5 kg hosto, 10 litro ur, 48 orduz
- izpilikua edota huntz kimuak: 200gr hosto lehor, 10 litro ur, 10 egun egunero irabiatuz
Udan erditik atzera izerdialdi berria abiatzen da ia urtero. Izerdi horixe baliatzen da udako txertoa egiteko.
Lehen negu partean egiten den adarrekoa edo zotzeko txertoa zen ezagunena eta erabiltzen zen ia bakarra. Orain boladan da uda parte honetan egiten dena: begikoa. Adarra edo zotza txertatu beharrean, begia txertatzen da; landare guztiek hostoa sortzen den tokian duten begia. Mentuoinari gurutze moduko ebaki txiki bat egin, azala ireki, txertatu nahi diogunaren begi bat azalpean sartu, ito-itoan lotu aireak harrotu ez dezan eta berrogei egunetara askatu. Hurrengo udaberrian begiak kimua eman duenean, handik gorako mentuoina moztu.
Abantaila ugari du begiko txertoak: landare txikia txerta daiteke, errazagoa eta azkarragoa da eta txertoa zapuzten bada, mentuoina osorik dugu, berriz ere txertatzeko.
Abuztuko beroak eta lehorrak eragindako geldialdia baliatuko dugu bi multzo desberdinetako landareak ugaltzeko.
Batetik, neguzaleak diren eta lurpean errizoma duten landareak: kala arruntak, molohorrika edo akantoa... Oraintxe loaldian egongo dira. Lurpetik atera errizomak eta banatu, moztu eta landatu. Hurrengo hiletik atzera kimu berria emango dute eta udazken-neguan berde jantzita egongo dira, udaberrian loratu arte.
Bestetik zuhaitz eta zuhaixken aldaxkak egin daitezke. Hostaje iraunkorra dutenak, batez ere. Hostajea galtzen dutenak ere bai, baina adar berriak erabiltzen baditugu. Adar gogorreko aldaxkak egiteko irailera arte itxaron. Aldaxka hauek egitean landatzeko eta ondoren ureztatzeko dilista ura erabili (martxoko lanetan azaltzen da).
Lur azalean luza eta luza hazten den sustrai lodikote bat izaten du ezpata-belarrak (Iris spp.). Abuztua da landare hori ugaltzeko sasoia. Atera landare osoa, sustraiak moztu zati bakoitzari kimu bat utziz. 30 cm inguruko tartearekin birlandatu.
Azalorea, erromaneskua, brokolia, arbi zuria, uraza, kukulua, eskarola, txikoria, errukula, erremolatxa, errefaua, borraja, azenarioa, ziazerba, leka altua, tipula zuria, tipulina, terebuza, sendapokia, perraitza edo apoperrexila, kertxuna edo berroa, ardi-mihia, perrexila, mihilua eta getozka.
Berotegirako: porrua, tipulina, arbi zuria, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba, borraja, mihilua, azenarioa, apio-arbia eta leka altua
Aza, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, kukulua, eskarola, txikoria, orburua, kardua, zerba, erremolatxa, borraja, apioa, apio-arbia, mihilua, ziazerba, porrua eta toki hotzetan marrubia. Arabarba atera, sustraiak ebaki eta banatuta berriro landatu.
Berotegian: uraza, eskarola, txikoria, zerba, erremolatxa, borraja, mihilua, apioa eta apio-arbia.
Kuiak tamaina hartzen ariko direnez, altxa eta lurra kentzeko azpian zerbait jarri.
Arbia ereiteko garaia; arto-babarrunen artean egin daiteke. Hilaren erditik atzera hobe. Goizegi egin eta eguraldiaren arabera zanbroak jo dezake.
Usaindunen aldaxkak egiteko sasoia: erromeroa, salbia, ezkaia, azitraia, izpilikua...
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren gorrina, sagarrondoaren harjoa...
Udako edo begiko txertoak egin.
Muintegiko txertaka, makatza edo mentu-oinen alboko adarrak kimatu, luzeago hazteko. Muintegian ere ur premia zaindu.
Enborrean agertzen diren altsumak kendu, batez ere txertoaren azpikoak.
Abuztuko ilgoran botatzen da pagoa.
Hilaren amaieran lizar adarrak moztu eta zatukak deitzen diren sortatan jaso, hosto iharra neguan aziendari emateko.
Sustraiak lodiak edo errizomak dituzten landareak (kala, iris, nartziso, aster, doronicum, zitori arrunta...) atera, banatu eta landatu.
Lehortuta jaso nahi diren loreak (hortentsiak...) moztu eta buruz behera jarri.
Belardia eta soropila moztu eta behar bada ureztatu.
Neguan eta udaberrian loratzeko nahi ditugun sasoiko landareak erein: bitxiloreak, bioletak, biolak, Sanjose loreak, dragoi-muturrak...
Udaberrian loratu ziren erraboilak (lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, idi-bihotza, azpelarra...) lurretik atera, erraboilatxo berriak sortu badira banatu eta lehortuta jaso edo zuzenean landatu.
Aldaxkak egin: hortentsia, arrosa...
Hesiak kimatu.
Loraldi iraunkorra duten arrosaondoetan, petaloak galdu orduko loreak kendu.
Bestela fruitu pinportak hazten hasiko dira eta lore gutxiago emango dute.
Luar pila jiratu. Toki bero eta lehorrean badago, tarteka busti on bat eman.
Txartzat ditugun landareei aurre egiteko sasoia. Ilgoran moztu sasi, lahar, garo, menda, asun, mingarratz edo lapaitz... Urtetik urtera ederki ahulduko da.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
