06:56
21:29
12:54
Ilbehera Uzt. 22 Abu. 5
Ilberri Uzt. 24 Abu. 9
0:00 - 24:00 Sustraia
Orburua eta kardua landatzeko aroa da
Aste osoa ILBEHERA
Aste osoa ILBERRI
Orburua eta kardua landatzeko aroa da. Udazkena eta negua gozatuko dizkiguten bi barazki berezi hauek landatzeko sasoia da. Bai landarea edo baita ipurdiko altsuma, biak erabili daitezke.
Baratzerako ereintza: porrua, tipula txuria eta gorria, baratxuri freskoa, Daikon arbi zuria, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, babarrun motza eta leka luzea. Berotegirako ereintza: porrua, tipulina, azalorea, brokolia, Daikon arbi zuria, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, borraja, azenarioa, arbi-apioa eta leka luzea.
Baratzean landatzea: porrua, aza, aza gorria, Brusela aza, erromaneskua, azalorea, brokolia, uraza, eskarola, kukulua, orburua, kardua, zerba, ziazerba, borraja, mihilua, apioa, kuiatxoa, marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: erremolatxa, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, mihilua eta arbi-apioa.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Tipula hostoak makurtuta eta azala zailduta badago atera, lehortu eta jaso.
Kuiak handitu ahala altxa, lurra kendu eta zerbaiten gainean jarri.
Fruituetan beldarrak agertu daitezke (tomatea, porrua, aza…) Neemekin edo Bacillusarekin tratatu, beti xaboi potasikaorekin lagunduta.
Haziak biltzen hasteko sasoia da.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Gorrina azaltzeko sasoi nagusia da. Zaindu eta behar bada tratatu.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Begiko edo udako txertaketa egiteko garaia da.
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Sustrai lodiak edo errizomak dituzten lore landareak atera, banatu eta landatzeko sasoia da. Horrela ugaltzen dira kala, doronicuma, lirioa, zitoria eta abar
Lehortuta jaso nahi diren hortentsiak eta bestelako loreak orain moztu, buruz behera eta ilunpetan lehortu.
Sagarrondoetan eta udareondoetan arjoa azaltzeko arriskua. Behar bada tratatu.
Belarrak ondu eta jaso.
Hesien hazkundea apaltzen denean kimatu.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila osatu, berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein. Lehen ez bada ongarritu orain egin.
Soropila mozteko garaia etorri da. Behar badu ongarritu.
Tximeleta orkideak loreak zabaltzeko zuztar tente bat luzatzen du. Loraldia amaitzean zuztar hori inoiz ez da moztu behar, zuztar berak loraldi berriak eman baititzake. Era berean, zuztar horretan bertan landaretxo txikiak sortu daitezke, loreak balira bezala. Landaretxo horiek hostoez gain sustraitxoak ematen dituztenean zuztarra bere azpitik moztu eta orkidearentzako berezia den lurretan landatu.
Erlazionatutako landarea: Tximeleta orkidea
Hosto kiribila ez da gaixotasuna, beroaren ondorioa baizik. Bero handiegia eta eguzkiak gogor jotzean landareak ezin du behar adina ur ekarri hostoetara eta horiek babesteko kiribildu egiten ditu: ur gutxiago beharko du eta ez dira erreko.
Barietate batzuk sentikorragoak dira, Idi-bihotza, adibidez. Landareari ez dio eragiten, baina tomate alea erre daiteke, kiribildutako hostoen itzala eta babesa ez baitute izango. Laguntzeko azpiak egin, ureztaketa hobetu eta itzala eman.
Porrua ezaguna da oso gure artean. Lehen negu parterako jartzen zen baina orain urte guztian izaten dugu gure baratzeetan. Barazki bezala ederra den neurri berean dotorea eta errakargarria da apaingarri bezala. Bere hostajearen kolore urdinxkak edozein bazter janzten du. Eta lorea? Lore elegantea du, multzo borobil handia gara luze baten muturrean irekitzen du, lore zuriz, arrosaz edo moreez osatua, ikusgarria. Dotorea da, handientsua.
Lorea bigarrengo urtean ematen du. Ireki orduko intsektu dantza hasiko da. Ugari etorriko dira eta mota guztietakoak. Polinizatzaileak, intsektu laguntzaileak eta abar. Irail-urrian haziak jasotzeko pronto izango dituzu.
Erlazionatutako landarea: Porrua
@jakoba.errekondo
Udaberria eta udaren amaiera izan ohi dira ziazerba ereiteko sasoi onak. Nahitaez lurrak bero egon behar du ziazerba ondo jaio eta errotzeko. Martxoa-apirila eta abuztuaren erdtik irailaren erdira artekoa dira erein-sasoi onenak. Uztaila bera ere ez da txarra. Egun motzak maite ditu, baina orain ereinez gero, udan bertan ere jango ditugu.
Ez utzi hostoak handitzen, samur-samur direnean moztu eta jan. Nahi bada landare osoa atera edo hostoz-hosto bildu.
Ereiterakoan ez ahaztu: haziak uretan bustitako paperean bildu eta hiru egunez hozkailuan eduki; ondoren erein, alde ederrean hozituko dira.
Etxe barruko eta kanpoko landare honek Australiako Norfolk uhartean du jatorria eta James Cook kapitainaren bigarren bidaian (1772-1775) aurkitu zuten. Berez zuhaitz handi bat da. Loreontzian urte gutxi batzuk iraun ditzake, inausita gehiago eta kanpoan ere inausiz gero tamainari eutsi dakioke.
Tenperatura epelak atsegin ditu. Udan kontuz 20 °C-tik gora eta neguan 5 eta 10 °C artean eduki. 5 °C-tik behera sufritzen hasiko da. Beraz, toki bero eta lehorretan (berogailua dagoen tokietan) ez jarri.
Adar horizontalak ez makurtzeko, ura eta beroa neurriz mantendu eta argi asko eman.
Ur gutxi behar du, lurrazala ondo lehortzen utzi ureztatu aurretik. Uda partean egunean bitan lainoztatu eta neguan ere bai, toki oso hotzean dagoenean salbu.
Ahal den bitartean, urtero luberri aberatsa jarri. Mugitzeko ontzi handiegian badago, urtero lurrazala berritu.
Tamainari eusteko urtero edo urtean bitan kimatu. Handiegia egin bada, kanpoan landatu beharko duzu.
Beheko adarretako hostoak arretu eta erortzen hasten badira, adarra inaus daiteke. Goiko punta edo azpikoa sekula ez moztu.
Aire-korronteetatik urrutiratu.
Ez ahaztu ongarritzea: apirila-urria bitartean hilean behin edo bitan ureztaketa urari ongarri likidoa gehitu, ohiko dosi erdia edo gutxixeago.
Ugaltzeko: udaberrian haziak erein. Aldaxkak landatuz ere ugal daiteke, baina oso baldintza berezietan (hezetasun handia eta 18 °C inguruko tenperatura).
Argazkia: Dani Blanco.
Kalak ugaltzeko ohiko era abuztuan lurpeko erraboilak atera, banatu eta landatzea da.
Hazia ere erabili daiteke: artaburuaren tankerakoa ematen du kala loreak, hazi mordoxka batekin. Hasieran berdeak dira, gero laranja-horiak eta heldutakoan marroi ilunak. Orduan bildu, lehortu, toki lehor ilun batean jaso; hozkailua ez da txarra.
Martxo-apirilean toki epel batean erein.
Albaka indartsu bat aukeratu. Adar nagusia baino hobe da alboko bat erabiltzea.
Guraize garbiekin moztu, 10 cm ingurukoa.
Beheko hostoak kendu, muturrekoak utzi.
Zurtoina ur garbitan jarri, hostorik ukitu gabe. Urari dilista-ura nahasiz gero errazago emango ditu erroak. Ura bi egunero aldatu.
Sustraiak 3 cm dituenean lurrean landatu.
Ohiturarik ez badugu ere ilarra erein; orain egindako ilarra udazkenean jango dugu. Baita aza, azalorea, romaneskua, brokolia, Daikon arbi zuria, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, erremolatxa gorria, borraja, azenarioa, mihilua, apioa, arbi-apioa, babarrun motza, leka motza eta luzea, getozka eta ardi-mihia.
Berotegirako: zerba, erremolatxa gorria, borraja, azenarioa, mihilua, apioa, arbi-apioa eta leka luzea.
Porrua, aza, lonbarda, bruselaza, azalorea, romaneskua, brokolia, uraza, eskarola, kardua, kukulua, zerba, erremolatxa gorria, borraja, mihilua, apioa, arbi-apioa, kuiatxoa, luzokerra eta kuia.
Berotegian: zerba, erremolatxa, apioa, luzokerra, tomatea eta piper berdeak.
Sasi edo igokari gisa hazten diren barazkiak kimatu egin behar dira, baldin eta loraldi indartsua eta tamaina koskorreko fruituak bildu nahi baditugu. Tomatea, alberjinia, luzokerra, angurria eta meloia kimatu egin behar dira. Tomateari hostoen galtzarbeetan sortzen zaizkion kimuak ikusi ahala kendu, hazten ez utzi. Alberjiniaren adarrak fruitu pare bat hartzen badu, baita ere puntta kimatu.
Neguko lanen emaitzak bildu eta urte guztirako jaso behar dira orain: baratxuria, tipula, patata... Giro bero eta lehorrak direnean lurretik atera eta bertan gainean utzi, ondo lehortu eta azala zailtzen. Orduan jaso.
Jasotzeko landareak (usainekoak, sukalderakoak, sendabelarrak...) bildu. Loratu aurretik bildu berezkoak dituzten ezaugarri guztiak izan ditzaten; lorea behar badugu alderantziz, erabat loratzen utzi beharko da.
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren gorrina, sagarrondoaren harjoa...
Udako berdetako inausketa: sagarrondoa, mahatsondoa...
Udako edo begiko lehen txertoak egin.
Enborrean agertzen diren altsumak kendu, batez ere txertoaren azpiko aldekoak. Baita sustraietatik sortutako aldakaitzak ere.
Ongarriketa behar duenik bada, orain egin, azken aukera da.
Egitura bati helduta hazten diren fruitu arboletan adarrak lotu (sagarrondoa, kiwia, udareondoa, mahatsondoa...).
Belardia eta soropila moztu eta ongarritu.
Sustraiak lodiak edo errizomak dituzten landareak (kala, iris, nartziso, aster, doronicum, zitori arrunta...) atera, banatu eta landatu.
Urteko azken ongarriketa egiteko sasoia.
Udaberrian loratu ziren erraboilak (lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, idi-bihotza, azpelarra...) lurretik atera, erraboilatxo berriak sortu badira banatu eta lehortuta jaso edo zuzenean landatu.
Aldaxkak egin: hortentsia, arrosa...
Hesiak kimatu, udaberri honetan hazi diren kimuak behar den neurrira ebaki.
Loraldi iraunkorra duten arrosaondoetan, petaloak galdu orduko loreak kendu. Bestela fruitu pinportak hazten hasiko dira eta lore gutxiago emango dute.
Luar pila jiratu. Toki bero eta lehorrean badago, tarteka busti on bat eman.
Txartzat ditugun landareei aurre egiteko sasoia. Ilgoran moztu sasi, lahar, garo, menda, asun, mingarratz edo lapaitz... Urtetik urtera ederki ahulduko da.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
