Gabon Jagoba zainzuriak ditut ortuan eta aurten bitxo batzuk agertu jakoz bati. Ez dakit kaltegarriak diren edo ez. Zer egin dezaket? Millesker

Zainzuriaren kakalardoa da, Crioceris asparagi, soilik zainzuriari erasotzen dio. Argazkikoa izugarrizko izurritea da. Eskuz bildu eta erre, edo harrapatu eta bertan zanpatu. Puntta berrietan harrak ere ikusiko dituzu, horiek ere berdin. Denborarekin arrautzak ezagutzem ikasiko duzu, adartxo berri txikienetan ilaran jartzen dituzte beltxak luxe mehe-meheak. Denak kendu eta desegin behar dituzu. Zenbat eta lehenago hasi hobe. Urtero zaindu behar duzu. Gure etxean, badugu eta urtero hasieratik goiz antzera eta gogor hartuz gero uda partean ez da izurriterik izaten.

Kaixo Limoi ondo hau Aurtengo Tolosako perian erosi eta Altzon jarrita daukat. Baina ez du itxura onik. Zer iruitzen zaizu?

Hostajeak ez du kolore txarrik. Nik uste dut garraioarekin edo zerbait ukituta hostoak zartatu egin direla. Agian haizeak eragina izan da. Babestutako toki batean jarri: egutera edo eguzki-begia, hego-hegora begira eta ahal izanez gero fatxada baten kontra.

Egun on. Goizean eta arratsaldeko azken orduan eguzkia duen lurrean zer erein edo landatu daiteke? Argitasuna ez du falta, baina arbolak itzala egiten dute. Mila esker.

Bero handia eta eguzki asko behar duten barazkiak ezik denetatik jarriko nuke. Bero eta eguzki asko behar dutenak hauek dira: tomate handiak, piper handiak, alberjinia, luzokerra, azenarioa, tipula, leka, babarruna eta kuiak.  Beraz jarri: hostoa jaten diegunak: uraza, eskarola, errukula, zerba, ziazerba, borraja, perrexila, martorria, mentak, garraiska, azak; baita azalorea eta brokolia. Neguan babak eta ilarrak. Errefautxoa, arbiak, patata, erremolatxa, marrubiak, mugurdia, ahabia eta andere-mahatsa.

Gabon Aurten tomateen hostoek kolore horixka hartu dute...eta ez dira haunditzen.... Iaz baiño lehenago atera ditut kanpora. Ez dakit ze pasatu al zaioten.... Ur gehiegi? Hotza?

Ikusi gabe esan dezakedana da zeuk dituzun bi uste horiek izan daitezkeela arrazoia. Hotza bai, izan ere apirila oso hotza doa. Gauak batez ere hotzetik eta egunak ere gehiegi berotu gabe. Horri ur gehiegia eransten badiogu arazoa larritu egiten da… Ez ureztatu giro beroak etorri arte eta hotzetik babestu.

Baratzean belar txarrekin egiten den su motel horri "ERRELO" esaten omen die Goierriko Gabiri aldean eta. Zuek hitz hori ezagutzen zenuten? Inon ez dugu topatzen horri buruzko erreferentziarik eta jakin-minez gaude.

Izen ugari du Gabiriko erreloak. Erralo dago jasoa, baina beste mordoxka ere bai: erretura, errelu, errola, errake, errekin, xitxuri-zitxuri, eta bertan izakitutako edo azalatitzurtutako belarrak pilatxoetan bildu eta erretzen dira; belar horieri zizkir, zamar, zopizar edo erretura-gai esaten zaie. Frantsesez “écobuage” eta gazteleraz “hormiguero” esaten zaio. Gaztelerazko hitz horrek nahastuta hiztegiren batean topatuko dezute xitxuri hitza inurritegiari esateko.

Kaixo Jakoba, Lagun batek Max fuerte izeneko tomate haziak eskeini dizkit. Bere esanetan, sulfatatzerik ere behar ez duen tomate mota da. Ezagutzen duzu? Hain gogorra al da?

Entzuna dut bere berri baina ez dut gurean landatuta ezagutzen. Kanpoan duen sona hori hemen bertan ziurtatu beharko litzateke. Ez da gauza bera beste tokiren batean bizitzea edo gure isuri atlantiarrean adina eruri egin eta dagoen hezetasun maila altua dagoen tokian bizitzea. Onena saioa egitea da. Baina badaezpada gorrinik ez sartzeko ohiko neurriak hartuta: tontor edo ildo-bizkar batean landatu, tarte handiak utzi 100 x 75, landatzeko zuloan asuna jarri, eguneko ordu beroenetan inausi, ez ureztatu eta txapela jarri.

Aurreko urteko asun ura daukat eta jakin nahi dot balio dauen aurten erabilteko.

Nik ur hori ureztaketarako erabiliko nuke: landaretxoak baratzean landatutakoan, jarri berria den zuhaitz edo arbola, loreontzietako landareak… Bere berezko erabileretarako hobe duzu aurten minda edo ur berria egin.

Arratsalde on Jakoba. Duela hiru urte marrubi batzuk landatu genituen. Hasiera batean kasu egiten genien baina denbora pasata abandonatu egin ditugu pixka bat: asko zabaldu dira eta belarra ere dexente dute tartean. Pentsatu dugu landareak ateratzea, lurra arrotu (nahiko lohitsua da) eta berriro birlandatu, txukun txukun. Belarren aurkako malla jartzea zer iruditzen? Ez plastiko beltz, itxi hori baizik eta ura pasatzen uzten duen beste hori, belarrak ekiditzeko. Mila esker.

3-4 urtetik behin nahitaez egin beharreko lana da hori. Marrubi landareak sastraka sortzen du eta berritu, gaztetu eta tartea eman behar zaio fruitua taiuz eman dezan. Horretarako sasoi onena udazkenaren amaiera da. Orain ere egin dezakezu baina uztaren hasiera galduko duzu. Nola egin: atera landare guztiak, gazteenak bereizi eta jaso, zaharrak botatzeko, toki berri bat hautatu, ongarri zaharra nahasi lur azalean, 35 x 35 cm tartearekin landatu. Azpiak egiteko sare tankerako hori jarri dezakezu, belarra kenduko diozu baina gero kontuz fruitua bere gainean zintzilikatzen denean eta eguzkiarekin bero-bero dagoenean erre eta usteltzen hasi daiteke; bestetik urteroko ongarriketa egiteko zailtasunak izango dituzu. Ona litzateke marrubidia izango den txokoa lur buztintsutik altxatzea, ertzetan nahi duzun materialarekin koska bat egin eta ongarri onduz bete, altxa eta errazago zainduko duzu. Belarra atzeratzeko marrubien artekoa bete lasto, belar ondu, orbel, soropileko belar moztu berriz edo antzeko materialen batez estali.

Har hauek agertu zaizkigu etxeko konpostean. Zer dira, eta onuragarriak al dira?

Har potolo horiek materia organikoa jaten dute. Horregatik bere bizileku gogokoena luartokia da, etengabeko organikoaren emena dute hor. Gero lurrera joaten direnean, baratzera edo dena delakora, han nahikoa materia organikorik ez bada landareen, batez ere gaztetxoen sustrai samurrak jateari ekingo diote. Beraz luartokian bizi daitezke, baina kontuz gero. Onena luarra erabiltzerakoan bahe batetik pasa, har horiek bertan gera daitezen.

Kaixo! Piñudia izandako lur-sail baten zati batean baratze bat nahi nuke ipini. Saila guztiz garbitua daukat. Hurrengo pausoak ez dittut guztiz garbi. Zer egin beharko nuke lur hori baratze bezela egokitzeko?

Horrelako lurrak berez onak izan ohi dira. Urtetan zainek harrotu eta materia organiko asko jasotzen dutelako. Pinudia izanik lurra azidotuko zuen eta beraz ongarriketa garrantzitsuena, urte batzuetan, kaltzioa ematearena izango da kare forman: lurra harrotuko du, lehortu eta pH-a igoko du. Beste gauza handirik ez. Simaurra eskuera baduzu pixka bat eman, 2 kg/m². Karea eta simaurra ilargi bateko, hilabeteko, tartearekin eman. Garrantzitsuena eguzkiari begira lan egitea da: hegoaldera begirako tokia hautatu eta taulenak iparra-hegoa marrari segika sortu, eta landaketak ere horrela egin. Eta, on egin!

Arratsalde on. Baratzean, nor norekin esaten denean, zenbateko tarteari buruz ari gera? Adibidez, kuiatxoa eta luzokerra ez dira oso lagunak. Baina bien arteko tartea metro bat - metro t'erdikoa bada? Mila esker.

Landarea ikusten duguna baino bost aldiz handiagoa da lurpean. Eraman-ezin horiek sustraietan ematen dira, batik bat. Pentsatu landarea zabaltzen dena  hiru edo lau aldiz eman beharko diogula tartea. Kuiatxoa, adibidez metro eta ardi zabaltzen bada, ba 5-6 metrotara jarri ezin eraman duen hori.

Zeinek botatzen ditu lehenago hosto berriak, haritzak edo lizarrak?

Urtero ez da berdin izaten. Aurten, gure inguruan (Gipuzkoako Beterrin) inolako zalantzarik gabe haritza lehenago jantzi da. Pello Zabala maisuak “Naturaren mintzoa” liburuan esaten du Lizarra lehenago hostotzen bada uda ona izango dela, eta haritza lehenago hostotzen bada uda nahasia datorrela…

Egunon. Hurritza itxiturak egiteko erabiltzeko noiz jasotzea komeni ote da?

Hurritza ilgoran mozten da eta izerdi pixka bat duenean, hurritz adarra malgua izan dadin. Gehienetan azaroan mozten da, zenbaitek baina urrian edota abenduan ere mozten dute.

Eskerrik asko laguntzearren Narzizo pillo bat sartu neban oin bi urte landan eta hasten di baiña loraik eztabe emoten. Zerena izen ahal da? Ondo izen

Lilipa edo nartziso mota asko dago, baina gehienak orain loratzen dira, neguaren amaieran edo udaberriaren hasieran. Loratu ondoren hostoak luzatu egiten ditu eta hilabete pare batez hosto horiek utzi egin behar dira bertan, janaria sortu eta lurpeko erreboila energiaz kargatu dezaten. Hori izango da hurrengo urtean lorea ematea ahalbideratuko duen elikagaia. Agian hosto horiek belarrarekin batera moztu egiten dituzu, eta loratzeko janaririk gabe geratzen da. Lilipa horiek dauden belaze zatia ekaina aldera arte utzi, ederki igarriko diozu hostoak noiz ihartzen hgasten diren, eta orduan moztu behar da sail hori. Hori egitene z duzun artean sekula ez duzu lorerik izango, hostoak bai, baina lorerik ez.

Jakoba, ikus dezakezun moduan sagar ale honek kanpotik barruraino gune marroiak dauzka eta horrelako asko biltzen ditugu azkeneko urteetan, zerk eragiten diela esango zenuke eta nola zaindu sagardia hori gerta ez dadin? Eskerrik asko! Eta urta askotarako!

“Bitter Pit” esaten zaio arazo horri; “Orbain Mikatza” alegia. Kaltzio falta nabarmena da bere iturria. Sagarrak ez du behar adina kaltzio hartzen eta denborarekin orbain horiek azaltzen dira. Gordetzeko edo jasotzeko sagarretan arazo larria da. Kaltzio falta arrazoi ugarik eragin dezake: kaltzio falta lurrean, gehiegizko ongarriketa nitrogenatua, arbola gazteak izatea edota inausketa gogorregiak, besteak beste. Hasi karea ematetik. Kontuz ongarriketa nitrogenatuarekin, simaurra batez ere, edo ongarri kimikoak. Ongarri kimikorik ez erabili inola ere. Eta inausketa tamainan erabili.

Egun on, olibondo bat daukat Leitzako balkoi batean. Orain arte ureztatu bakarrik egin dut. Noiz kimatu eta nola mantendu beharko nuke. Atxikita, argazki bat bidaltzen dut... Eskerrik asko eta beste bat arte

Bi lan izango dituzu nagusiak ureztaketaz gain: ongarriketa eta inausketa. Tamaina horri eutsi nahi badiozu bi urtez behin loreontziko lur guztia berritu (baratzeko lurra eta ongarri zaharra erdibana nahastuta) eta ontzi pixka bat handiagoa jarri bi edo hiru aldaketaz behin. Inausketa adarrak luzatutakoan egin, ekaina aldera. Uda amaieran ere bigarren inausketa bat egin daiteke. Forma borobilari zorrotz eutsi nahi badiozu maizago inausi beharko duzu, ahal baduzu beti ilbeheran.

Kantina bat daukagu, kostaldean. Inguruan lorategiak eta frutarbolak dauzkagu. Egunero kafe-hondar pila bat sortzen dugu eta hori gero ertz batean pilatzen joan gara, beste ezelako lanik edo gehigarririk gabe. Zer egin genezake horrekin guztiarekin? Irakurri dizugu hondakin oso azidoa dela, eta onena luar pilan nahastea dela. Nola egingo zenuke zuk, jakinda egunero hainbat kilo kafe (ehotuta eta bustita) pilatzen dugula? Zerekin nahastu? Zenbat denboraz utzi ontzen? Gomendiorik hori gero lorategietan berrerabilgarri izan dadin? Milesker!

Kafe ehotu hezea oso material ona da luarra egiteko. Luarari azidotasuna eransten dio, baina baita, besteak beste, nitrogenoa, magnesioa eta potasioa ere. Luar horrek lurraren hezetasunari eutsiko dio eta kafeinarekin bareak eta barraskiloak uxatuko ditu.

Luarra egiterakoan material hezea edo berdea eta material lehorra edo marroia nahasten dira, 1:4 proportzioan. Belar moztua, janari hondakinak eta abar bezala kafe hondarra material berdea da, beraz proportzioan lau aldiz gehiago beharko duzu material lehorra: hostoak, orbela, lastoa, belar ondua, garoa, zerrautsa, adar txikituak, egunkari papera… Maiz nahastu eta irauli, 8 egunetik behin, pila berotu eta ondo irakin dezan. Zenbat denbora behar duen hori ezin esan daiteke. Tokiaren arabera, klima, zenbat bustitzen den, eta abarrek aginduko dute, baina textura ikusita jabetuko zarete egina dagoen, eta lurrari nahasteko moduan dagoen. Uda partean lurrari nahastu behar izanez gero, ortuan edo lorategian adibidez, ondo egina behar du. Udazkenean gehitzez gero erabat egin gabekoa ere zabaldu daiteke.

Atsalde on Jakoba,

Baratzea landatzeko edo egiteko asmotan nabil haurten.Goldatu det lurra eta orain ardi zimaurra bota det.

Erronka eta lasaigarri bezala hartu det.

Orain , naiz eta kale umea izan gurasoak baserritarrak izan ziren eta oriandik badut , gogoa eta ideiak.

Galdera: ba al dezu egutegi edo zer landatu sasoiaren araberako zerbait?

Agurra.

Bi aukera eskaintzen dizkizut. Bata Ilargiaren Egutegia. Horman zintzilikatzeko egutegiaren formatua du, non hilabetez hilabete era oso labur batean adierazten du zein lan egin. Osatuxeagoa da ILARGIA ETA LANDAREAK 2024 agenda. Bertan hilabetez hilabeteko lanak zabalxeago azaltzen dira lau alorretan: baratzea, lorategia, fruitu arbolak eta basoa. Era berean agenda bat da egiten diren lanak ondo dokumentatzeko, etorkizunean ikasteko aukera ematen duena. Era berean astero sasoiko lantxo bat labur-labur azaltzen da. Atzeko aldean oinarrizko lanak ere azaltzen dira: baratze bat sortzeko 8 urrats, ongarriak, tratamendu naturalak, landare laguntzaileak, polinizatzaileak erakartzeko landareak, txandakatzea, landareetan nor norekin ondo edo gaizki eramaten dira, barazki bakoitza noiz -erein-landatu-uzta jaso laburpena eta abar. Nik uste dut tresna egokiena agenda hau dela. Urtez urte bertan jasotakoak zeure baratzeko entziklopedia zehatza egiten lagunduko dizu. 2018 urteaz geroztik urtero-urtero argitaratzen dugu baratzezainen lagungarri. Liburudendatan eskuratu dezakezu eta baita hemen ere: https://azoka.argia.eus/produktua/ilargia-eta-landareak-agenda-2024/

Bestetik gomendio osagarri gisa www.bizibaratzea.eus webgunea hor duzu informazio mordoarekin; bertatik astelehenero goizeko 08:00etan buletin bat igortzen dugu non aste horretan egiteko lanak gogora arazten ditugu, astero idazten dudan landareak eta pertsonen eta kulturen arteko eman-hartuei buruzko artikulua, aste horretan Euskal Herria osoan dauden ekitaldi, ikastaro, hitzaldi, aurkezpen, azoka, dastaketa eta abar jasotzen dituen agenda zabala, niri egiten dizkidaten galderak jasotzen diren eta bertatik galderak zuzenean egiteko aukera ematen duen eta hainbat gauza gehiago dituen. Atrebentziarekin neuk zuzenean harpidetu zaitut, gustuko ez baduzu harpidetza eten eta kitto. Bestetik, Telegram sarean ere kanal bereizi bat dugu; bertan egunero minutu erdi batean irakurtzeko moduko sasoiko lan bat agertzen da, argazki eder batez lagunduta. Amaitzeko Euskal Herrian egiteko baratzegintzari buruzko entziklopedia den BIZI BARATZEA liburu mardula ere hor duzu, dagoenerako 8. argitaraldian.

Animo eta eutsi lurrari! Eta edozer zalantza baduzu badakizu, hemen gaude Bizi Baratzeako kideok.

Kaixo,
Interesa daukagu txikientzako habietan eta intsektuentzako gordelekuetan.
Pare bat arte handi dauzkagu baratzean eta jakin badakit txori bakoitzari gordeleku jakin bat gustatzen zaiola. Beraz, ze gordeleku mota jarriko zenuke eta zein txorirentzat? Zarauzko Elkano auzoan kokatzen gara.
Bestetik, intsektuek dagokionez, nola eraikitzen dira gordelekuak eta zein intsektu erakartzeko?
Baratzetik bizi gara eta fauna auxiliarrai buelta bat eman nahi diogu poliki-poliki.
Eskerrik asko!!

Hegazti bakoitzak, ondo diozun bezela beren gordeleku edo habia motak sortu eta diseinatzen ditu naturan, bere helburu zehatzak betetzeko asmoarekin. Gurean kabikutxak erabili ohi dira, hegazti habigileei laguntzeko asmoz, eta gure inguruneko bioaniztasuna indartzeko helburuarekin. Kabikutxak erabiltzen ohituenak edo gehienetan horiek okupatzen dituztenak kaskabeltza eta amilots urdina, nahiz eta tarteka beste hegazti batzuek ere okupa ditzaketen kabikutxa horiek, eta hauek Diputazioak dohainik ematen ditu hegazti habigileen biziraupena bermatzeko asmoz edo (https://egoitza.gipuzkoa.eus/eu/tramiteen-zerrenda/-/tramiteak/xehetasuna/2249).

Mota askotako kabiak daude merkatuan edo norberak egin ditzake etxean interesen eta trebeziaren arabera. Adibidez, kantu ederra duen txepetxak goroldioz eratutako pelota itxi formakoak egiten ditu, babesa eta epeltasuna eskaintzeko. Zuhaitzetan gora eta behera ibili ohi den garrapoak habiaren sarrerari zuloa lokatzez estali ohi dio, beren mesederako.

Nire iritziz gaueko harrapariak: mozolo, hontza, urubi eta abar interes berezikoak dira gure nekazaritza paisaietan. Baita saguzarrak ere.

Etxean egiteko asmoa edo ilusioa izanez gero, badaude egitasmo ezberdin eta interesgarriak! https://www.txoriak.com/eu/

Intsekuei dagokionean, aspaldi dakigu intsektuek sekulako garrantzia dutela bioaniztasunaren zaintzan eta gurera ekarrita, zehatzago baratzegintzan. Landareen ugalketarako ezinbesteko dira (polinizazioa adibidez...), izurriteen kontrolerako lan handia egiten dute (amona mantangorriak eta zorrien izurriteak adibidez...) eta hegaztien elikadura katerako ezinbesteko dira. Geroz eta zabalduago dago fauna laguntzailearekin lotuta hainbat gordeleku itxurako edo "intsektuen hotel" izaerako elementu baratzegintzan eta jardinetan txertatzearen ideia, hauek erakarri eta bizitoki bezela funtziona dezaten.

Gabezia nagusia izan ohi da ez dela erreza izaten asmatzea zein gordeleku motak zein intsektu mota erakartzen duen asmatzea eta horrela diseinatzea, eta horregatik "intsektuen hotela" bezelako egiturak dira erabilienak, askorentzako babesleku egiteko gaitasuna dutelako. Izan ere, banbu kainabera hustuek polinitzaileei babesa eskaintzen diete (erle bakartiak, erlazterrak...),  pilaturiko zurezko zatitxoak marigorringo edo amona mantangorrientzat aproposak dira, lastoa edo zur zulatua krisopteroentzat egokia da (zorri edo izurrite ezberdinetaz elikatzen direnak...) eta abar.

Aukera ezberdin asko dago, sinpleenetik konplexuenetara, agian interesgarrienak hauek dira, baita osatuenak ere: https://www.youtube.com/watch?v=83pRMPuX-sI

Kaixo Jakoba;
Markinako azokan ahabi landarea eskuratu dut. Non landatzea komeniko litzateke? Herrialde hotzetako landarea da ezta?
Zalantza dator basalandarea izanik baso eta zuhaitz artean edo  egotea komeniko litzaioken, hau da, erdi eguzki erdi gerizpetan... Ala eguzkiak joko dion leku argitsu baten? Iparrera begira ala ekialde epelean?
Zainketa bereziren bat beharko luke?
Mila esker

Baso argietako landarea da ahabia, beraz eguzki galdatan ez, ezta itzal-itzaletan ere. Onena goizeko eguzki epela hartu baina arratsaldeko eguzki gogorretik babestuta. Ekialdera begira ondo, baina eguerditik atzera itzala duelarik.
Gogoan izan, lur azidoa atsegin du eta beraz karerik ez eman, satsa edo luarra bai.

Kaixo, Jakoba.
Barkatu horrela harrapatzea, baina zalantza bat galdetu nahi nizun (nahi baduzu, erantzun).
Hortentsia batzuk kimatu eta, betatik lortutako adarrak landatuta, landare berriak lortu nahiko nituzke.
Galdera honakoa da: momentu honetan egokia litzateke inausketa+landaketa hori egitea?
Orain ilgoran gaude, eta suposatzen da ez dela inausi behar, baina landatu bai. Ezta? Ikusten duzun moduan, ez naiz enteratzen.

Mila-mila esker!

Hortentsiak kimatzeko sasoia eta aldaxkak landatzekoa bera da, ilbehera. Ilgoran batez ere erein egiten da. Giroa ikusita onena duzu datorren ilbeherari itxaron eta orduan egin bi lanak, hau da, martxoaren 18tik 31 ra bitartean.

Egun on Jakoba.

Aguakatea ipintekotan gagoaz Arratian.
Zer eritzi dozu honen inguruen?
Merezi dau?
Probatuko dogu?

Mila esker

Arratian batean edo bestean non landatzen den alde ederra izango duela iruditzen zait. Ahuakateondoak oraingoz, ondo bizi dira itsas aldameneko lur epeletan. Hotz handia muga da ahuakateondoarentzako. Ez dakit zuek ikusi. Inguruan besteren baten erreferentziarik ba al duzute? Bestela landatu eta 2-3 urtetan ederki igarriko diozuen bere garapenari. Hori bai, hotzetik babestu: enborra eta adar nagusiak bendatu, txapela jarri gainean izotzak kentzeko, sats egin berri beroa jarri azpien zainak eta ingurunea berotzeko… Eta orduan hitz egingo dugu.

Kaixo. Tipula gorria aldatzeko egun aproposenak zein diren jakin nahiko nuke. Aldez aurretik eskerrikasko

Landaketa ilbeheran egitea komeni da eta ahal izanez gero sustrai egunean. Ilbeheran gaude apirilaren 1 goizeko 10:51 arte. Eta sustrai egunak 24 10:00etatik atzera, 25 12:00etatik atzera, 26 eta 27 izango dira. Hurrengo urterako gogoan izan jasotzeko tipula bada aurreko ilbeheran landatzea hobe dela.

Iepa sagarrondoak noiz kimatu behar dira?

Izerdia mugitzen hasten denean kimatzea da egokiena. Datozen bi aste hauetako ilbehera oso ona izango da.

Martxoaren 22an bi haritz arbola lortuko ditut, 50cm ingurukoak. Baserrian landatuko ditut. Zer egin beharko nuke landatu aurretik? Eta ondoren?

Lehenik lurra prestatu behar da, 40 x 40 zentimetroko zuloa egin eta sakonean sustraiek behar dutena. Garrantzitsuena da haritz landarean lehen zuen tamaina berean lurperatuta geratu behar dela. Ez sakonago ez harroago. Sustraien azpian ongarri zahar eskukada pare bat emanez gero hobe. Haizetokia delako edo euskarririk behar badu, makila edo, lurra eman aurretik jarri eta sartu bere aldamenean. Ondoren sustrai tartera lurra bota eta tarteak ondo-ondo bete. Gero goraino lurrez osatu eta zanpatu. Lehen uda lehorra badoa agian ureztatzea komeniko da. Zeuk ikusi non, zeion orientaziotan eta abar bizi direnaren arabera.